Wat als je verduurzamen aan de markt overlaat?

Als het gaat om verduurzamen wordt er vaak naar 3 partijen gekeken: De overheid, de markt en de burger. Wie is verantwoordelijk voor verduurzaming? Het voelt een beetje als steen, papier, schaar.

De overheid vindt dat de markt het moet oplossen
De markt zegt alleen te produceren omdat de consument het wil
De burger roept dat de overheid strengere regels moet stellen

Wat gebeurt er als je het aan de markt overlaat? En wat als de overheid wél ingrijpt. Een praktijkvoorbeeld over PFAS.

De afgelopen maanden is er veel te doen over PFAS en watervervuiling. Vooral over de chemische fabrieken die dit lozen in de rivieren. De cijfers vliegen je om de oren en het is moeilijk om te begrijpen wat de omvang van het probleem is. Maar het klinkt niet best.

PFAS lozingen in Nederland en België

Wat is PFAS?

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) is een verzamelnaam voor chemische stoffen die worden verwerkt in een variëteit aan dagelijks gebruikte producten. Denk aan pannen met anti-aanbaklaag, regenjassen en voedselverpakkingen. Bij lage blootstelling kunnen ze al schadelijk zijn voor de gezondheid; schade aan het immuunsysteem bij kinderen, leverschade, beïnvloeding van het cholesterolgehalte en vormen van kanker.

Uit bovengenoemd NRC artikel, deels aangepast.

Ik ben eens in de cijfers gedoken en heb 2 fabrieken naast elkaar gezet: Chemours in Dordrecht en 3M in Antwerpen. Ze staan in een ander land, waardoor er andere regels gelden, maar 3M loost in de Schelde die na 10 kilometer door Nederland stroomt.

Beide fabrieken hebben een vergunning om PFAS te lozen in de rivier. Maar er zijn grote verschillen in de omvang. 3M loost nu jaarlijks 5000 liter PFAS in de Schelde. Chemours in Dordrecht 7 liter. Dat verschil is hieronder visueel weergegeven. Blijf scrollen.

Na veel heisa kwam 3M met de volgende handreiking om de PFAS-lozing met 99% te reduceren. Wauw, klinkt als een fantastisch resultaat, maar laten we de cijfers even naast elkaar zetten.

Na een reductie van 99%, de mooie belofte van 3M ziet het beeld er zo uit:

Dus zelfs na een enorme reductie, mag 3M nog steeds 7 keer zoveel PFAS in de rivier lozen dan Chemours.

Voor mij is het duidelijk: de markt doet in dit geval vooral waar ie zelf zin in heeft zonder rekening te houden met omwonenden en natuur, dus overheidsingrijpen is noodzakelijk. Tenzij we het geen probleem vinden dat we straks aan het Zeeuwse strand zitten en er niet kunnen zwemmen omdat het water giftig is. En dat we nu al geen vis meer uit de Westerschelde meer kunnen eten.

Ik heb geen verstand van hoe vergunningsprocessen gaan, maar stel je voor dat een fabriek een vergunning aanvraagt om gif (of een zeer zorgwekkende stof, zoals het officieel heet) in de rivier te lozen. Iedereen gaat erover discussiëren: wat kan wel en niet, wat zijn de richtlijnen, wat weten we al over deze stof.

De lobbyisten van de fabriek hebben natuurlijk hun voorwerk gedaan en komen met alle argumenten waarom het wel moet kunnen. En blijkbaar kun je vergunning krijgen voor het lozen van een nieuwe stof voordat bekend is wat de gevolgen zijn. Want op dat onderzoek kunnen we niet wachten.

Dus ja, en klein beetje lozen moet toch kunnen. Want de fabriek moet blijven draaien, want anders ie het bedrijf niet winstgevend. En dan verplaatst het bedrijf de fabriek naar het buitenland en zijn we onze werkgelegenheid kwijt. We kennen het riedeltje wel.

Dus de uitkomst: Oké, je mag discutabele stoffen lozen in de natuur. En dan zien we wel wat er van komt.

Maar… wie zijn wij om dat te bepalen voor de natuur?

Wat als je de natuur een stem heeft aan de vergadertafel?

Als je weer kijkt naar de partijen die betrokken worden bij besluitvorming, dan ontbreekt iemand. Of eigenlijk ontbreekt er iets.

In de ideale situatie worden alle stemmen gehoord, alle argumenten meegenomen om tot een besluit te komen. Maar wie vertegenwoordigt de natuur? Wordt die stem wel voldoende gehoord? Natuurlijk zijn er richtlijnen en wetten. Maar die zijn ook door mensen opgesteld en vaak flink beïnvloed door de partijen die er voordeel uit willen halen.

Stel je nu eens voor dat de natuur een stem heeft in dit beslisproces. En dat je aan de natuur zou vragen: vind je het goed als ik elke dag een paar emmers gif over jou heen strooi. Welk antwoord zou je dan krijgen? En met welke argumenten zou je de natuur proberen te overtuigen? En lukt dat dan?

Welke organisatie durft het aan om de natuur een plek te geven aan tafel?

De Westerschelde op een koude winterdag.

Dus wat gebeurt er als je verduurzamen aan de markt overlaat?

Commerciële partijen hebben jarenlang kunnen doen wat ze wilden waarbij er vergunningen werden afgegeven voor het lozen van stoffen waarvan de schadelijkheid nog niet bekend was.

En natuurlijk komen er steeds meer regels en wetten, maar die gaan altijd uit van iets wat niet goed is, minder slecht maken. En ze lopen achter de innovaties aan. Bij een verbod op de ene stof, ontwikkelt een bedrijf weer een nieuwe stof waar dan nog geen wetten voor zijn.

Dus in veel gevallen kunnen we verduurzamen niet aan de markt overlaten. Vanwege de perverse prikkels in het systeem om zoveel mogelijk winst te maken ongeacht de schade aan de natuur, nu en in de toekomst. Waarbij de partij met de meeste macht en middelen de dienst uit kan maken.

Dat vraagt niet alleen om streng overheidsingrijpen, maar om een andere blik. Waarbij we de aarde waar wij wonen als uitgangspunt nemen.

Welke invloed heb je als burger?

Het kan machteloos voelen als je zulke berichten leest. Toch heb je als burger meer invloed dan je denkt. Wat kun je zelf doen tegen dit soort issues? Hier een aantal tips, en hoe meer je tegelijk doet, hoe beter.

Stem op een partij die natuur hoog in het vaandel heeft.
Ga ook voor de waterschapsverkiezingen stemmen voor een groene partij.
Als je iets leest of hoort over dit soort schandalen, mail het naar vertegenwoordigers van een groene partij in jouw gemeente, in betrokkenen bij de provincie en naar landelijke partijen. Zoek op wie dit in zijn dossier heeft en stuur deze mensen persoonlijk een mail met je zorgen.
Zoek de media op. Zoek naar een journalist die vaker over dit soort onderwerpen schrijft en wijs hem op dit probleem. Hopelijk weet hij er aandacht voor te vragen.
Benader natuurorganisaties om wijs hen op dit issue. Zij kunnen er ook aandacht voor vragen.
En als laatste: vermijd het kopen van chemische producten. Zodra de vraag naar de producten afneemt, stopt een bedrijf vanzelf met de productie en ook de vervuiling.

Meer weten over dit onderwerp? Dan is de film Dark Waters op Netflix een tip!

Bronnen

Disclaimer: We hebben ons best gedaan om naar de gebruikte bronnen te verwijzen en de cijfers goed te interpreteren. Het kan helaas voorkomen dat we iets gemist hebben. Mocht je dat tegenkomen, laat het dan weten.