Mensen zijn (helaas/gelukkig) geen rationele wezens

Het is soms een pijnlijke constatering, ook voor mezelf. Mensen zijn veel minder rationeel dan ze zelf denken. Hoewel we denken dat we allemaal hele bewuste en goed onderbouwde keuzes maken, is in werkelijkheid ons oerbrein zo’n 95% van de tijd aan het werk.

Gelukkig weten we dat en kan sociale psychologie een sleutel zijn naar een duurzamere wereld. In dit stuk lees je hoe je cognitive biases kunt inzetten om mensen in actie te krijgen voor duurzaam gedrag.

Je oerbrein

Om te snappen waarom we dat oerbrein hebben, moeten we even een flinke stap terug in de tijd. Toen we nog als jagers en verzamelaars rondliepen, moesten we slim met onze energiehuishouding omgaan. Als we onnodig energie verbruikten, moesten we immers weer extra op pad om eten te zoeken. Ons brein vraagt erg veel energie, daar is bijna niet tegenop te jagen en verzamelen.

Om onze overlevingskansen te vergroten heeft ons oerbrein daarom allerlei handige snelkoppelingen gemaakt: cognitive biases. Als we over alles wat we doen bewust moeten nadenken, kost dat veel te veel energie. Daarom ontwikkel je ook allerlei gewoontes die je op de automatische piloot doet. Zo komt het voor dat je als je thuiskomt van je werk niet eens bewust hebt gemerkt dat je de reis hebt gemaakt. Dat ging allemaal op de automatische piloot. Stel je voor dat je over elke handeling die je doet bewust moet nadenken. Over je tanden poetsen, douchen, aankleden, lopen, fietsen, water drinken, etc. Dan lig je voor de lunch al uitgeput op de bank.

Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman spreekt van ons brein dat in 2 systemen werkt. Systeem 1 is ons oerbrein. Het maakt snelle, intuïtieve beslissingen en werkt op de automatische piloot. Dit systeem werkt razendsnel en kost weinig energie. Systeem 2 is ons rationele brein. Hiermee maken we weloverwogen keuzes. Dat kost veel tijd en energie. En hoewel we dus denken dat we veel beslissingen rationeel nemen, hebben we deze besluiten vaak onbewust al genomen met systeem 1. Maar wat is dan het probleem?

Klimaatpsychologie. cognitive biases
Vrij vertaald naar Kahneman: Thinking fast and slow

Hoe ons oerbrein een duurzame wereld in de weg zit

Dat oerbrein en die cognitive biases hebben veel voordelen, maar ze leiden er helaas ook toe dat we al 50 jaar veel te weinig doen om klimaatverandering te voorkomen of te stoppen. Zo zorgt het Ostrich effect ervoor dat we onze kop in het zand steken bij te grote, complexe problemen en ons snel gaan richten op kleine, korte termijn oplossingen. En laat klimaatverandering nou net zo’n enorm complex, lange termijn probleem zijn. De Status quo bias zorgt ervoor dat we alles het liefst bij het oude houden. Verandering brengt volgens ons oerbrein immers risico met zich mee voor onze overlevingskansen. Bovendien kost het ons minder energie om alles bij het oude te laten. Dus onze levensstijl helemaal omgooien om duurzamer te leven doen we liever niet.

Hoe kun je cognitive biases toepassen om mensen in actie te krijgen?

Gelukkig kun je sociale psychologie ook voor je laten werken. In de marketingwereld wordt dit al volop toegepast en steeds meer overheden maken ook gebruik van sociale psychologie om bewoners te stimuleren het juiste te doen. Zo zijn het Ikea effect, de Ingroup bias en het Mere exposure effect goede manieren om bewoners in actie te krijgen.

Dus waarom zouden we die technieken niet inzetten om mensen in actie te krijgen voor duurzaam gedrag? In onderstaand document vind je 8 cognitive biases en leer je hoe je ze kunt inzetten om mensen te inspireren, stimuleren om duurzaam te doen. Download deze handvatten hier, pas ze toe, deel ze met je collega’s en doe er je voordeel mee!

Gebruikte bronnen: