Hoe het luisteren naar de verkeerde groep vooruitgang tegenhoudt

Klimaatontkenners zijn overal (zo lijkt het)

Als je de publieke opinie rondom klimaatverandering volgt, zakt de moed je soms in de schoenen. Hoe kan het dat, anno 2021, nog steeds zoveel mensen roepen dat klimaatverandering onzin is, dat het allemaal wel meevalt en dat we dus niks hoeven te doen.

Het probleem met deze harde schreeuwers, is dat ze vaak een podium krijgen. Het is nu eenmaal leuker om extreme meningen uit te lichten, mensen met een gematigde mening zijn nu eenmaal niet zo spannend. Het gevaar is dat we daardoor zijn gaan denken dat er een grote groep klimaatontkenners is. En dat we deze groep dus onevenredig veel aandacht geven.

Waarom is dat een probleem? 

Het bewijs was onlangs weer overduidelijk toen ik de resultaten van een bewonersonderzoek presenteerde aan zo’n 40 professionals in Rotterdam. Vanuit het programma Het Rotterdams Weerwoord zijn zij dagelijks bezig zijn met klimaatadaptatie, duurzaamheid en stadsontwikkeling vanuit de gemeente, waterschappen en woningbouwcorporaties.

Vanuit het programma wordt er al veel met bewoners georganiseerd, en dan vooral met de koplopers onder de bewoners die enthousiast zijn. Gelukkig weten zij elkaar te vinden en gebeuren er ontzettend veel mooie dingen in de stad. Aan de andere kant komen deze professionals ook vaak in contact met de kritische klimaatontkenners. Die mensen die op inspraakavonden vooral komen om duidelijk te maken dat ze ergens tegen zijn. Deze 2 groepen zijn de uitersten van een spectrum waar nog een hele grote groep tussenin zit: De silent majority.

Het probleem met deze harde roepers, is dat ze vaak een podium krijgen. Het is nu eenmaal leuker om extreme meningen uit te lichten, mensen met een gematigde mening zijn nu eenmaal niet zo spannend.

Doordat de kritische klimaatontkenners vaak van zich laten horen, denken we dat we deze groep nog moeten overtuigen dat klimaatverandering echt plaatsvindt en gaat er tijd, geld en energie naar het ‘managen’ van deze groep. Maar in werkelijkheid is de groep klimaatontkenners helemaal niet zo groot.

Hoeveel klimaatontkenners zijn er dan in Rotterdam? En wat denken de professionals?

Tijdens mijn presentatie van het bewonersonderzoek nam ik de proef op de som. Ik vroeg aan het publiek – allemaal professionals op gebied van klimaat en duurzaamheid – om te raden hoeveel procent van de Rotterdammers klimaatverandering ontkent. De schattingen varieerden van 30% tot 5% en gemiddeld kwamen deze professionals op een percentage van 16%. De ambtenaren van gemeente, waterschappen en woningbouwcorporaties die dagelijks met klimaat bezig zijn, denken dus dat 1 op de 6 inwoners van Rotterdam ontkent dat klimaatverandering plaatsvindt. Dat is een substantiële groep die je niet kunt negeren, zou je denken.

Gelukkig ziet de werkelijkheid er rooskleuriger uit

Bewonersonderzoek onder een grote groep Rotterdammers schetst gelukkig een heel ander beeld. In werkelijkheid is slechts 4% van de Rotterdammers klimaatontkenner. En dit percentage ligt al jaren rond de 5%. Omgerekend is dus maar 1 op de 25 Rotterdammers klimaatontkenner. Nog een klein groepje van 2 op de 25 weet het er niet mee. Maar dan nog blijven er 22 op de 25 Rotterdammers over die wél weten dat het klimaat verandert.

Dat geeft ineens een heel ander beeld en maakt meteen duidelijk dat je je tijd en energie beter kunt stoppen in het activeren van deze grote groep in plaats van in in discussie gaan met de uitzondering. Bewonersonderzoek dus is essentieel voor duurzame vooruitgang, doordat glashelder wordt waar je je op moet richten: op de grote groep mensen met wie je wel vooruit kunt.

Bewonersonderzoek dus is essentieel voor duurzame vooruitgang, zodat je de mensen met wie je wel vooruit kunt de aandacht kunt geven die ze verdienen.

Hoe komt het dan dat we toch zoveel kritische geluiden horen?

We zagen net dat er dus helemaal niet veel klimaatontkenners zijn. Hoe komt het dat we dan toch zoveel kritiek horen? Dat komt door een aantal factoren:

De rol van de media

In de media wordt vaak een beeld geschetst van de argumenten van voor- en tegenstanders. Daardoor lijkt het alsof er 2 kampen zijn. Om een representatief beeld te schetsen, zouden de media dus eigenlijk 1 tegenstander en 22 voorstanders aan het woord zou moeten laten. Maar ja, dat wordt een vreemde reportage.

De enorme variatie tussen de grote groep die klimaatverandering wel erkent

Binnen de grote groep mensen die wel weten dat het klimaat verandert, zitten allerlei soorten en maten. Je hebt mensen met een positieve of neutrale mening: een kleine groep echt intrinsiek gemotiveerde fanatiekelingen, een hele grote groep mensen die wel denken “ik zou er iets mee moeten” maar daar blijft het bij.

Daarnaast zijn er nog een hele hoop kleine groepjes die klimaatverandering wel erkennen maar kritisch zijn: een deel gelooft niet dat het door de mens wordt veroorzaakt; een deel vindt dat er niet teveel geld naartoe moet omdat de gevolgen we meevallen; een deel vindt dat wij als klein land weinig kunnen doen op wereldschaal.

En als het gaat om de maatregelen die genomen moeten worden, zijn er per onderwerp ook weer veel meningen van voor- en tegenstanders. Denk maar aan kernenergie en biomassa. Uit deze groepen hoor je dus regelmatig kritische geluiden. Maar ook hier geldt: het overgrote deel wil wel iets doen.

De professionals van het Rotterdams Weerwoord waren erg blij met het inzicht dat er maar zo weinig klimaatontkenners zijn. Dat maakt voor hen weer glashelder dat ze beter kunnen focussen op die grote groep die wél vooruit wil.

Dus laat je eens wat minder leiden door al dat geschreeuw van kleine groepjes: de vocal minority. Realiseer je dat tegenover 1 klimaatontkenner ruim 20 bewoners staan die wel iets willen doen. Neem eens de tijd om te luisteren naar die hele grote groep – de silent majority. Hoe kun je deze groep helpen zodat ze kleine stapjes kunnen zetten die als collectief veel impact hebben? Zo kunnen inzichten uit bewonersonderzoek je dus helpen om je duurzame doelen te bereiken zodat we samen vooruit komen!

Relevante artikelen:

Gebruikte bronnen

• Eigen onderzoeken in opdracht van Rotterdams Weerwoord
• https://onderzoek010.nl/news/Rotterdammers-over-milieu-en-duurzaamheid-2019/158
• https://unsplash.com/photos/N6SvY-wAl0w