Waarom je soms juist wel naar de kleine minderheid moet luisteren

29 maart 2023

Bij opinieonderzoek kijken we vaak naar wat ‘de gemiddelde Nederlander’ ergens van vindt. En zijn we geneigd vooral naar de meerderheid te luisteren: als 80% van de Nederlanders ergens voorstander van is, dan is er genoeg draagvlak en kunnen we door. Afwijkende meningen vind je in de uitersten van het spectrum: mensen die heel fel ergens voor of ergens tegen zijn. Aan de ene kant wil je je beleid en keuzes die je maakt baseren op wat het gros van de mensen wil, maar soms moet je juist luisteren naar die kleine groepen aan de uitersten van het spectrum, want dáár gaat verandering vandaan komen.

Kijk naar Zwarte Piet. Ik schat dat zo’n 15 jaar geleden weinig mensen een mening hadden over Zwarte Piet. Een klein deel van de Nederlandse bevolking zal zich toen ook al geërgerd hebben aan zijn looks en de rolverdeling, maar verder maakte niemand zich er druk om.

Ben je voor of tegen Zwarte Piet? (en waarom dat een rare vraag is)

Maar vanaf 2011 ging het ineens hard. De eerste protesten van Kick Out Zwarte Piet vonden plaats en er brak een tijd aan waar voor- en tegenstanders van Zwarte Piet in een felle strijd verwikkeld waren. Vanaf die tijd vlogen ook de opiniepeilingen over Zwarte Piet ons om de oren. Het is soms lastig om even door het absurdisme van deze peilingen heen te kijken. Het vervelende is dat in een verhitte strijd er weinig ruimte overblijft voor nuance. Dus de enige vraag waar we het over hadden is: ben je voor of tegen Zwarte Piet. Gelukkig wisten sommige opiniepeilers wel iets van nuance in de vraagstelling aan te brengen en dat leidt tot interessante inzichten.

Hoe de publieke opinie kan omslaan

De eerste cijfers die te vinden zijn, verwijzen naar een peiling van Maurice de Hond in 2011. Daaruit blijkt dat slechts 7% van de Nederlandse bevolking ervoor open stond om het uiterlijk van Zwarte Piet te veranderen. Dus als je in dit geval naar de meerderheid zou luisteren, zou Zwarte Piet zwart blijven. Of zoals Arjen Fortuin het in een NRC-artikel over de morele meetlat prachtig omschreef: “Tellen is zelden een goede methode om tot een moreel oordeel te komen. Bij racisme, seksisme en discriminatie gaat het om hoe de machtige meerderheid met minderheden omgaat. Als je niet oppast, meet je of de meerderheid nog steeds de meerderheid is.”

“Bij racisme, seksisme en discriminatie gaat het om hoe de machtige meerderheid met minderheden omgaat. Als je niet oppast, meet je of de meerderheid nog steeds de meerderheid is.”

Arjen Fortuin , NRC

Maar tijdens de heftige protesten en tegenacties is er iets gebeurd in de hoofden van veel Nederlanders.

Bron: I&O Research 2020

In 2011 was slechts 7% voor verandering, negen jaar later is de helft van Nederland voor verandering van het uiterlijk van Zwarte Piet. En daarmee zie je ook dat de norm is veranderd. Steeds meer winkels deden afstand van Zwarte Piet en daarin zag je koplopers die een sterk statement maakten en volgers die stilzwijgend Zwarte Piet vervingen door roetveegpieten. En 10 jaar later zijn half november roetveegpieten overal te zien en is een winkel die wel nog Zwarte Pieten in de etalage heeft staan de uitzondering.

Dus luister ook juist naar de groepen in de marge. De geluiden die daar vandaan komen, kunnen over tien jaar zomaar de norm zijn.

“Luister ook eens naar de groepen in de marge. De geluiden die daar vandaan komen, kunnen over tien jaar zomaar de norm zijn.”

Meer artikelen

Gebruikte bronnen